دروازه‌بانی (Gatekeeping) در رسانه به فرآیند انتخاب، فیلتر کردن و کنترل اطلاعات و محتوایی که به مخاطبان ارائه می‌شود، اشاره دارد. این مفهوم به ویژه در زمینه‌های خبری، و وسایل ارتباط جمعی اهمیت دارد و به نقش افرادی که در این فرآیند دخیل هستند، مانند خبرنگاران، سردبیران و تولیدکنندگان محتوا، اشاره می‌کند. در ادامه، به بررسی جنبه‌های مختلف دروازه‌بانی در رسانه می‌پردازیم:
تعریف دروازه‌بانی:
دروازه‌بانی به معنای انتخاب و تصمیم‌گیری درباره این است که چه اطلاعاتی باید منتشر شود و چه اطلاعاتی باید کنار گذاشته شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- جمع‌آوری اطلاعات: خبرنگاران و تولیدکنندگان محتوا اخبار و اطلاعات را از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کنند.
- تحلیل و ارزیابی: این اطلاعات بررسی می‌شود تا تعیین شود که کدام یک از آن‌ها برای مخاطب جذاب و مهم است.
- انتشار: اطلاعات انتخاب‌شده به رسانه‌ها منتقل و منتشر می‌شود.
نقش دروازه‌بان‌ها:
دروازه‌بان‌ها می‌توانند شامل افراد و سازمان‌هایی باشند که در فرآیند تولید و توزیع محتوا نقش دارند:خبرنگاران: آن‌ها اطلاعات را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنند و تصمیم می‌گیرند که کدام خبرها را پوشش دهند.
- سردبیران: آن‌ها مسئولیت نهایی انتخاب محتوا را بر عهده دارند و تصمیم می‌گیرند که چه چیزی در رسانه منتشر شود.
- مدیران رسانه: آن‌ها سیاست‌ها و استراتژی‌های کلی رسانه را تعیین می‌کنند که بر فرآیند دروازه‌بانی تأثیر می‌گذارد.
عوامل مؤثر بر دروازه‌بانی:
چندین عامل می‌تواند بر فرآیند دروازه‌بانی تأثیر بگذارد:
- منافع اقتصادی: رسانه‌ها ممکن است به محتوایی که بیشتر جذب مخاطب می‌کند، توجه بیشتری داشته باشند.
- فشارهای سیاسی: در برخی کشورها، دولت‌ها می‌توانند بر رسانه‌ها فشار وارد کنند تا اطلاعات خاصی را منتشر نکنند یا اطلاعات خاصی را به شکل خاصی ارائه دهند.
- ترندها و علایق عمومی: تغییرات در علایق و نیازهای مخاطبان می‌تواند بر انتخاب محتوا تأثیر بگذارد.
چالش‌های دروازه‌بانی:
- تنوع اطلاعات: در دنیای دیجیتال امروز، با افزایش دسترسی به اطلاعات، دروازه‌بانی سنتی به چالش کشیده شده است. هر فردی می‌تواند به عنوان یک تولیدکننده محتوا عمل کند و این باعث می‌شود که اطلاعات غیرقابل‌اعتماد نیز منتشر شود.
- فقدان شفافیت: در برخی موارد، فرآیند دروازه‌بانی ممکن است به دلیل عدم شفافیت و تعصبات شخصی یا سازمانی، به نفع گروه خاصی عمل کند.
تأثیر دروازه‌بانی بر جامعه:
دروازه‌بانی می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر جامعه داشته باشد:
- تأثیر مثبت: کمک به فیلتر کردن اطلاعات نادرست و ارائه محتوای باکیفیت و معتبر.
- تأثیر منفی: ممکن است به سانسور اطلاعات مهم یا نادیده گرفتن صداهای خاص منجر شود.
نتیجه‌گیری:
دروازه‌بانی در رسانه یک فرآیند حیاتی است که به شکل گیری و توزیع اطلاعات در جامعه کمک می‌کند. درک این مفهوم و چالش‌های مرتبط با آن می‌تواند به مخاطبان کمک کند تا اطلاعات را بهتر تحلیل کنند و از منابع معتبر استفاده کنند.
اصطلاح دروازه بان از کی رایج شد؟
اصطلاح “دروازه‌بانی” (Gatekeeping) به ویژه در زمینه‌های ارتباطات و علوم اجتماعی، توسط کورت لوین (Kurt Lewin) در دهه ۱۹۴۰ مطرح شد. لوین، که روانشناس اجتماعی بود، این مفهوم را برای توضیح فرآیندهای اجتماعی و تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه اطلاعاتی و چگونه به جامعه منتقل می‌شود، به کار برد.
با این حال، مفهوم دروازه‌بانی در رسانه‌ها به طور خاص توسط دیوید مانچ (David Manning White) در مقاله‌ای که در سال ۱۹۵۰ منتشر کرد، گسترش یافت. او در این مقاله به بررسی اینکه چگونه سردبیران و خبرنگاران در فرآیند انتخاب اخبار نقش دارند، پرداخت.
از آن زمان، مفهوم دروازه‌بانی به‌طور گسترده‌ای در مطالعات رسانه‌ای و ارتباطات مورد استفاده قرار گرفته و به تحلیل نحوه انتخاب و فیلتر کردن اطلاعات در رسانه‌های مختلف پرداخته شده است.
۱. رسانه‌های اجتماعی و تغییر دروازه‌بانی:
با ظهور رسانه‌های اجتماعی، فرآیند دروازه بانی به شدت تغییر کرده است. هر فرد می‌تواند به عنوان یک تولیدکننده محتوا عمل کند و این باعث شده که اطلاعات به سرعت و به طور گسترده‌ای منتشر شوند. این تغییر به معنای کاهش کنترل سنتی رسانه‌ها بر روی اطلاعات است و به افزایش انتشار اطلاعات نادرست یا اخبار جعلی منجر شده است.
۲. اخبار جعلی و اطلاعات نادرست:
در دنیای دیجیتال امروز، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات نادرست است. رسانه‌ها باید به‌دقت انتخاب کنند که چه اطلاعاتی را منتشر کنند و چگونه می‌توانند از انتشار اخبار نادرست جلوگیری کنند. این موضوع نیاز به توسعه مهارت‌های تشخیص اخبار معتبر در میان مخاطبان دارد.
۳. الگوریتم‌ها و تأثیر آن‌ها بر دروازه بانی:
الگوریتم‌های پلتفرم‌های دیجیتال مانند فیس‌بوک و توییتر نقش مهمی در تعیین محتوای قابل مشاهده برای کاربران دارند. این الگوریتم‌ها می‌توانند به انتخاب و فیلتر اطلاعات کمک کنند، اما همچنین ممکن است باعث تقویت حباب‌های اطلاعاتی شوند که در آن کاربران فقط با دیدگاه‌ها و اخبار همسو با نظرات خود مواجه می‌شوند.
۴. تنوع صداها و نمایندگی:
یکی از مباحث مهم دیگر، نیاز به تنوع در صداها و نمایندگی در رسانه‌ها است. دروازه‌بانی سنتی ممکن است به نادیده گرفتن صداهای خاص یا گروه‌های اجتماعی منجر شود. امروزه، تلاش‌هایی برای ایجاد رسانه‌هایی با رویکردهای متنوع و شامل‌سازی بیشتر در فرآیند تولید و توزیع محتوا وجود دارد.
۵. مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها:
رسانه‌ها به‌عنوان دروازه‌بانان اطلاعات، مسئولیت اجتماعی دارند تا محتوای معتبر و اخلاقی را منتشر کنند. این مسئولیت شامل فیلتر کردن اطلاعات نادرست و ارائه تحلیل‌های دقیق و عمیق از رویدادها است.
۶. آموزش رسانه‌ای:
آموزش رسانه‌ای به عنوان یک راهکار برای مقابله با چالش‌های دروازه‌بانی در حال گسترش است. هدف این آموزش‌ها، افزایش آگاهی مخاطبان نسبت به نحوه کارکرد رسانه‌ها، تشخیص اخبار معتبر و فهم بهتر از فرآیند دروازه‌بانی است.
۷. تحول در مدل‌های کسب و کار رسانه‌ها:
مدل‌های کسب‌وکار رسانه‌ها در حال تغییر هستند و این تغییرات می‌تواند بر فرآیند دروازه‌بانی تأثیر بگذارد. رسانه‌ها باید به دنبال راه‌های جدیدی برای تأمین مالی و حفظ استقلال خود باشند، در حالی که همچنان به ارائه محتوای با کیفیت و معتبر ادامه می‌دهند.
نتیجه‌گیری:
مباحث مربوط به دروازه‌بانی در رسانه‌ها در حال تحول و گسترش است و نیاز به بررسی و تحلیل دقیق‌تری دارد. با توجه به تغییرات سریع در فناوری و رفتار مخاطبان، رسانه‌ها باید به‌طور مداوم استراتژی‌های خود را برای انتخاب و انتشار اطلاعات به‌روز کنند.
مدیر وب سایت – دانش آموخته علوم ارتباطات-روزنامه نگاری از دانشگاه آزاد مرکز – دارای سابقه فعالیت در زمینه های متعدد مطبوعاتی – تولیدات محتوایی – کارشناس رسانه نوشتاری – وبمستر